Met de telefoon in de hand appen, bellen, of muziek beluisteren op de fiets - dat mag vanaf maandag niet meer. Maar het is nog wél legaal om je telefoon handsfree te gebruiken. Op welke manieren kan dat?

Een nieuwe wetswijziging zorgt dat het vanaf 1 juli niet meer is toegestaan om tijdens het fietsen een telefoon in de hand te houden. Dit soort telefoongebruik zou te veel afleiden van het overige verkeer en het toestel moet daarom weggestopt zijn tijdens het rijden. Een boete bedraagt 95 euro.

Smartphonehouder aan het stuur

Gebruik je vaak navigatieapps zoals Google Maps op de fiets, dan is het raadzaam om een smartphonehouder voor je fiets te kopen. Die bestaan in verschillende prijsklassen met verschillende functies.

Een basishouder waarmee je alleen je telefoon op het stuur bevestigt, hoeft maar een paar euro te kosten. Zo'n houder wordt op het stuur geklemd zoals een fietscomputer. Zo kun je in ieder geval de kaart van een routeplanner in de gaten houden. Wil je een exemplaar met een sterkere hoes of een houder voor een specifiek merk, dan ben je iets meer geld kwijt: zo rond de 20 euro.

Het duurst ben je af met de COBI.Bike, een 'connected bike'-oplossing die naast de houder ook een app en een bijhorende controller heeft: voor het goedkoopste model betaal je 250 euro. Daarvoor krijg je een systeem dat met de duim te bedienen is zonder dat je je telefoon hoeft aan te raken, en dat beter is toegespitst op handsfree gebruik. De controller werkt met druktoetsen en wordt naast het handvat vastgemaakt, net als een fietsbel. Dat betekent dat je geen verdere apps hoeft te installeren om je smartphone bruikbaar te maken op de fiets.

Spraakassistenten op de telefoon

Zowel Google Assistent als Siri geven je de mogelijkheid om een telefoon (in beperkte mate) met je stem te besturen. Zo kun je op de fiets bijvoorbeeld je route wijzigen, kun je onderweg iets googelen, muziek bedienen of op andere manieren de standaardopties van de stemassistenten gebruiken zonder dat je je telefoon hoeft op te pakken.

Voor beide stemassistenten geldt: zorg ervoor dat de mogelijkheid aan staat om de assistent met je stem 'wakker te maken', bijvoorbeeld door 'OK Google' of 'Hé Siri' te zeggen. Stel dit voordat je op de fiets stapt in.

Google Assistent

Google Assistent maakt het mogelijk om de nieuwste sms-berichten die je hebt ontvangen te laten voorlezen. In de functie schuilen nog wel wat kinderziektes. Het meest vlekkeloos werkt de optie met Googles Berichten-app. In andere berichtenapps werkt hij mogelijk zelfs niet.

Om zo min mogelijk op je scherm bezig te zijn, kun je ook gebruikmaken van de andere functies van Android die tekst naar spraak kunnen omzetten. Een mogelijkheid is de app ReadItToMe, de mogelijkheid om al je berichtjes - via sms, WhatsApp, Telegram en andere apps - voor te lezen.

Wil je nog meer controle over de telefoon, dan biedt Google de Voice Access-app te downloaden aan. De (Engelstalige) app is ontwikkeld voor mensen met een motorische beperking, maar kan ook op de fiets van pas komen. Met Voice Access kun je simpel een veegbeweging op het scherm nabootsen door 'swipe left' of 'swipe right' te zeggen. Dan moet het scherm dus wel aanstaan.

De app voorziet bovendien alle klikbare delen op het scherm van een cijfer. Zeg je dit nummer hardop, dan reageert de smartphone alsof je erop geklikt hebt. Ook laat de app je dicteren. Dit werkt allemaal via de stemherkenning van de Google Assistent.

Siri

Ook Siri kan met een simpel commando worden gevraagd om berichten voor te lezen. De stemassistent op iOS is wat robuuster en is ook bereid om berichten op naam van de verzender op te lezen. Daarna kun je met je stem een reactie opstellen.

Anders dan Google Assistent kan Siri ook informatie over nieuwe e-mails voorlezen in reactie op het commando 'lees mijn e-mail', maar komt daarbij niet verder dan het onderwerp, de datum en de afzender. Voor meer informatie heb je een extra app nodig, zoals Speaking Email.

Siri kan alles wat op dat moment op het scherm is voorlezen met het commando 'spreek scherm uit'. Deze mogelijkheid moet wel eerst worden aangezet via het toegankelijkheidsmenu in de instellingen van iOS. Onhandig is in dit geval eveneens dat het scherm aan moet staan.

Oordoppen

Om gebruik te maken van de spraakassistenten is het aan te raden om oordoppen te dragen. Niet alleen omdat je de assistenten zo beter kunt verstaan tijdens het voorlezen van berichten, ook omdat veel oordopjes een microfoon bevatten voor stembediening of knopjes om bijvoorbeeld muziek te bedienen. Dan hoef je daarvoor ook geen telefoon meer in de hand te nemen.

Oordoppen brengen meer voordelen met zich mee. Zo is het handig dat de navigatie hardop wordt uitgesproken. Hierdoor weet je op de fiets wanneer je een bocht moet nemen, ook als je geen houdertje op het stuur hebt. En met oordoppen kun je telefoontjes plegen en opnemen, zodat je bereikbaar blijft.

Smartwatch

Een slim horloge geeft nieuwe meldingen met trillingen op de pols aan. Op het schermpje verschijnt vervolgens een preview van het bericht. Dit is niet verboden, want het wordt gezien als een accessoire. Een smartwatch is ook handig voor navigatie, waarbij met bijvoorbeeld trillingen wordt aangegeven welke bocht je moet afslaan.

Een smartwatch wordt aan een telefoon gekoppeld. Vaak kun je in een aparte app aangeven van welke apps je meldingen wilt ontvangen. Een slim horloge heeft een stuk minder mogelijkheden dan een telefoon, maar zorgt in elk geval dat je belangrijke berichten niet hoeft te missen.

Alternatieven kunnen ook afleiden

Een telefoon in de hand is op de fiets niet meer toegestaan, maar een toestel kan zelfs in de broekzak voor afleiding zorgen. Zo kan het scherm van een smartwatch de aandacht verstoren als de drager even naar het scherm kijkt nadat een melding binnenkomt.

De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) beschrijft in een factsheet uit juli 2018 op basis van verschillende onderzoeken dat fietsers sneller reageren op stopsignalen als ze handsfree bellen. Uit eerdere rapporten blijkt wel dat muziek luisteren op de fiets een veiligheidsrisico met zich meebrengt, zeker bij in-ear-oordoppen. Bij het dragen van maar één oordopje zou het probleem er niet of nauwelijks zijn.

Navigatiesystemen vergemakkelijken het rijden, maar bediening van het systeem leidt tijdens het rijden volgens gegevens van SWOV wel af.

Een onderzoek van de University van Utah wees in 2015 uit dat ook bellen via stembediening autobestuurders kon afleiden. De beller zou daarbij meer focussen op het gesprek dan op het verkeer. Uit het onderzoek bleek dat elke vorm van telefoongebruik bijna een halve minuut lang voor minder alertheid zorgt. Het is niet bekend of hetzelfde geldt op de fiets.