De moord op een vader van drie kinderen stelt de recherche aanvankelijk voor raadsels. Dankzij gegevens van Google komt het tot een veroordeling van de vrouw van het slachtoffer.

Google

De dood van Tjeerd van Seggeren is aanvankelijk een raadsel. De 37-jarige vader van drie jonge kinderen ligt in juli 2017 met zwaar hoofdletsel in een wei in het Friese De Westereen. Is hij na het muziekfestival dat hij bezocht aangereden? Heeft iemand hem opgewacht en daarna vermoord? Twintig rechercheurs proberen die vragen te beantwoorden. Er komen 85 tips binnen, maar een doorbraak blijft maandenlang uit. 

Na vijf maanden neemt het onderzoek een verrassende wending: de vrouw van Van Seggeren wordt de belangrijkste verdachte en vastgezet. Ze ontkent hevig en harde bewijzen zijn er niet. De politie heeft nooit een moordwapen gevonden. Toch veroordeelt de rechtbank in Leeuwarden de 35-jarige Jessica B. half juli tot 20 jaar cel. De rechter acht moord met voorbedachten rade bewezen. ‘Ze heeft hem moedwillig om het leven gebracht.’ Die stelligheid ontleent de rechter vooral aan Google. Het alibi van B. brokkelt af als justitie haar gangen reconstrueert met data van het Amerikaanse bedrijf. Het politiedossier laat zien wat Google allemaal van mensen weet en hoe bepalend die informatie kan zijn in een moordzaak.

1. Gesprekken en sms’jes: ‘Kom naar de Bûterwei’

Politieagenten vinden naast het lijk van Tjeerd een Samsung Galaxy S5. Met de Ufed-analyzer van het Israëlische Cellebrite, een apparaat waarmee opsporingsdiensten data uit telefoons halen, trekt de politie in twintig minuten de Samsung leeg en rangschikt de gegevens op categorie: agenda, oproepgeschiedenis, Facebook-messenger, WhatsApp, web-historie. Alle gegevens van de telefoon zijn te zien, ook de 1.194 zoektermen van Tjeerd in Google Chrome van de laatste weken. Op de SD-geheugenkaart vindt de politie tevens verwijderde foto’s. Rechercheurs kijken naar honderden plaatjes van het jonge gezin op vakantie in Duitsland. Aan een picknicktafel. Zwemmend in een meertje. Verwijderde foto’s worden pas overschreven als er nieuwe foto’s zijn. Tot die tijd zijn ze uit het geheugen te halen.

De telefoon bevat interessante informatie. Tjeerd is tijdens en na het muziekfestival 52 keer gebeld of ge-sms’t door zijn vrouw Jessica, terwijl dat aantal in de weken daarvoor aanmerkelijk lager lag. Ook opmerkelijk: ze heeft hem om 00.08 uur gevraagd naar de Büterwei te komen, de plek waar hij uiteindelijk dood wordt gevonden. ‘Zou graag iets van je horen. Ik kom dan naar de Bûterwei, dat is vlakbij. Hoef je alleen maar rechtdoor te lopen.’ Om 00.22 uur spreken ze elkaar een halve minuut via de telefoon. Daarna is er geen telefonisch contact meer. Een uur later stuurt de vrouw een sms. ‘Tjeerd, waar ben je?’ Van Seggeren is dan al overleden.

2. Zoekgeschiedenis: ‘Plas­tische chirurgie afzeggen’

Twee dagen na de dood van Tjeerd neemt de politie ook de telefoon van Jessica, een iPhone 6S, in beslag. De politie maakt met de Ufed waarschijnlijk een zogeheten ‘logische kopie’, waardoor foto’s en oproepgeschiedenis worden opgeslagen. B. krijgt de iPhone later weer terug. Het valt de politie op dat ze WhatsApp in een korte periode zeventien keer heeft geïnstalleerd en weer verwijderd – ook in de nacht van Tjeerds dood. En dat ze een tijdje eerder via Google zocht op ‘insuline drinken’. Tjeerd was erg ziek geweest, ‘het was afschuwelijk, alles verkrampte’ zei hij tegen bekenden en hij vermoedde dat Jessica hem wilde vergiftigen. In de zoekgeschiedenis van Tjeerd staat meerdere keren ‘operatie plastische chirurgie afzeggen’. Waarom zoekt hij daar op, vlak voor de moord?

3. Camerabeelden: ‘Wezenloos’ op het festival

Na vijf maanden arresteert de politie Jessica. Zij zou meerdere motieven hebben om Tjeerd om het leven te brengen: de twee hadden huwelijksproblemen, vaak heftige ruzies, zij wilde plastische chirurgie à 8.000 euro laten doen waarvoor hij moest betalen en ze hadden een levensverzekering van 600 duizend euro op elkaar afgesloten. Ook heeft ze hem aangemoedigd naar het festival te gaan en het kaartje gekocht. Hij ging nooit naar festivals en liep daar volgens camerabeelden ‘wezenloos’ rond. De vrouw is ontdaan door de arrestatie en ontkent wederom stellig.

Ze verklaart bij de politie dat ze de bewuste avond thuis was en na middernacht in de auto stapte om haar man op te halen. Op de afgesproken plek kon ze hem niet vinden, waarna ze naar huis is gegaan en familieleden waarschuwde.

4. Locatiegeschiedenis: Gesignaleerd op de Bûterwei

Nu Jessica B. vastzit en als belangrijkste verdachte geldt, kan de politie haar gangen nauwkeuriger reconstrueren. Rechercheurs krijgen toestemming haar Google-tijdlijn te bekijken, die automatisch gekoppeld is aan een Google-account. Google houdt, mits locatievoorzieningen zijn ingeschakeld, een nauwkeurige tijdlijn van locaties bij.

De politie haalt uit het geheugen van haar iPhone het wachtwoord voor Google. De locatiegeschiedenis laat zien waar Jessica die avond was. Rond tien uur stapt ze in de auto en gaat naar een dorp verderop, rijdt nog een stuk, stopt langs de kant van de weg, keert en rijdt weer naar huis. Vreemd, voor een moeder die alleen thuis is met drie slapende kleine kinderen. Heeft Jessica niet eerder verklaard dat ze die avond thuis was totdat ze haar man zou ophalen? Nu zegt ze dat ze misschien naar de glasbak ging. Die is 800 meter verderop, de plek waar ze keerde lag op 2,7 kilometer van haar huis.

Daarna bekijken de rechercheurs de periode rond de moord. Ze zien dat Jessica om 00.22 uur thuis is. Ze belt met Tjeerd, die vanaf het muziekfestival gaat lopen naar een plek waar zij hem zal ophalen. Twee minuten later is Jessica onderweg en acht minuten daarna is ze op de Bûterwei, de afgesproken plek. Haar locatie is volgens Google op dat moment tot 10 meter nauwkeurig. Om 00.45 uur is Jessica daar nog steeds, waarna het signaal wegvalt. 25 minuten later is ze weer thuis. Het is onbekend welke route ze heeft genomen.

Jessica zegt dat ze Tjeerd niet zag bij de Bûterwei, een kwartier heeft gezocht en vervolgens naar huis ging. Haar telefoon had ze in de auto laten liggen omdat de batterij bijna op was. ‘Hij stond op zwart.’ Om 00.45 uur is de telefoon uitgevallen, daarna vertrok ze. De politierechercheurs twijfelen aan haar verklaring. Waarom nam ze haar telefoon niet mee toen ze Tjeerd in de nacht ging zoeken? Tien minuten eerder spraken ze elkaar nog. Waarom zocht ze zo kort? En was haar batterij echt op of zette ze de telefoon zelf uit toen ze wegreed?

5. Batterij: Was Jessica’s telefoon echt leeg?

Rechercheurs zoeken in de log-geschiedenis van de iPhone. Deze telefoon registreert elke 20 seconden het batterijpercentage. Maar er is een probleem: de accugegevens worden na vijf dagen overschreven. Omdat eerder slechts een ‘logische kopie’ is gemaakt en de vrouw pas na vijf maanden is aangehouden, zijn nu alleen de accugegevens van december 2017 beschikbaar en niet meer die van juli. De politie kan niet controleren of Jessica’s ­telefoon echt op was.

Hoge precisie: 95 procent zekerheid dat Tjeerd loopt

De rechercheurs proberen iets anders: ze gaan de locaties van de vrouw vergelijken met die van Tjeerd. Een iPhone slaat via Google locaties op; een Androidtelefoon kan zowel locaties als activiteiten registreren. Als een Android-gebruiker ‘hoge precisie’ heeft ingeschakeld als locatiemethode gebruikt Google gps, wifinetwerken en mobiele netwerken om permanent de locatie te schatten. Tjeerd had die ingeschakeld.

Om middernacht is hij volgens Google op het festivalterrein. 27 minuten later is hij aan het lopen. Door bewegingen van de telefoon registreert Google een activiteit zoals lopen, fietsen, autorijden of stilstaan. Het bedrijf geeft daarbij ook een percentage hoe zeker het is dat die activiteit daadwerkelijk plaatsvindt, op een schaal van 0 tot 100. Als iemand op een veldje een bal trapt, is de activiteit voor Google lastig te onderscheiden. In dit geval weet de software van het bedrijf 95 procent zeker dat Tjeerd loopt. Dat klopt met de verklaringen van zijn vrienden: hij zou naar huis lopen of naar een plek waar Jessica hem zou ophalen.

Rond half een zou hij Jessica ontmoeten. Google registreert iets over half een een ‘onbekende’ activiteit. De middag daarna wordt Tjeerd gevonden met zijn broek open. Er worden veel dna-sporen van Jessica op zijn lichaam aangetroffen. Officier van justitie Mous denkt dat ze hem als ‘een echte femme fatale’ verleid heeft, seks met hem had waarna hij werd vermoord. Op zijn hoofd worden blauwe verfdeeltjes gevonden die ook op de passagiersstoel van Jessica’s auto worden gevonden. Het Openbaar Ministerie (OM) denkt dat die afkomstig zijn van een slagwapen – mogelijk gebruikt door een handlanger die Jessica daarna ergens afzet.

Om 00.40 uur verandert de hoek van de telefoon van Tjeerd aanzienlijk. Als iemand een telefoon oppakt, registreert Google dat. Daarna blijft de telefoon stilliggen, waarna hij nog een keer van hoek verandert en wederom blijft stilliggen op de plek waar hij uiteindelijk de volgende middag wordt gevonden.

Maar wat houdt het veranderen van hoek door een telefoon praktisch gezien in? En hoe nauwkeurig zijn de locaties van Tjeerd en Jessica die nacht? Hoe hard is een bewering van Google als een locatie tot op 12 meter nauwkeurig is? Of, zoals bij Jessica, 10 meter?

Voor die vragen schakelt de rechter telecomdeskundige René Pluijmers in. Hij meent dat de nauwkeurigheid van Google minder zeker is dan de politie denkt. ‘De exacte positie ligt in gemiddeld 52 procent van alle gevallen binnen de cirkel die Google als nauwkeurigheid geeft.’ Soms kan de locatie sterk afwijken, zeker in landelijk gebied. ‘5 meter’ nauwkeurig kan in de praktijk tientallen meters afwijken. Dat ze vlak bij elkaar waren is aannemelijk, vindt het OM. Althans: ze waren zo dicht bij elkaar, dat ze elkaar moeten hebben gezien.

De activiteiten van de telefoon zijn nauwkeurig volgens Pluijmers. ‘Google geeft aan dat een waarde van 75 of hoger een grote waarschijnlijkheid’ geeft dat de activiteit ook echt plaatsvond. Tjeerd liep dus naar de Bûterwei en werd daar vermoord.

7. Throttling mode: Gelogen over de lege batterij

De politie doet nog een opmerkelijke vondst. Oudere iPhones gaan, als het batterijpercentage lager is, in zogeheten ‘throttling mode’: een trucje van Apple om de iPhone af te remmen als de telefoon geen piekprestaties meer kan leveren. Hoewel de batterijstatus van Jessica’s iPhone niet meer te achterhalen is, is de geschiedenis van deze ‘throttling mode’ nog wel te zien. In de avond voor de moord gaat de telefoon van Jessica uit deze modus, wat betekent dat de batterij minimaal 40 procent opgeladen is. In de uren daarna schiet deze modus niet meer aan. Pluijmers: ‘Het is daarmee waarschijnlijker dat de telefoon op dat moment door de gebruiker werd uitgeschakeld, dan dat dit gebeurde door een lege accu.’ Wat betekent dat Jessica loog over een lege batterij.

8. Beveiligingscamera’s: Een vooropgezet plan

Jessica liegt ook over de route naar huis. Ze wijst rechercheurs de route aan en zegt dat ze ongeveer 80 km per uur reed. Op camera’s langs die route is inderdaad een auto te zien die volgens het OM de hare moet zijn. Alleen: de tijden kloppen niet met de beweerde snelheid van Jessica. Volgens het interval tussen de camera’s heeft ze gemiddeld 18 km/per uur over de rit gedaan. Het OM denkt dat ze onderweg de handlanger heeft afgezet. Dat zou een familielid kunnen zijn. Familieleden van Jessica uit Duitsland waren in de dagen ervoor in de buurt, kwamen onverwachts langs en de oom van Jessica stond onder een vreemde naam in haar telefoon. Ze waren volgens het OM bezig met ‘een verkenning’. De dag voor de moord is Jessica’s moeder in Nederland, ze krijgt een sms ‘Welkom in Nederland’ en wist die. Daarna zet ze haar telefoon uit. De ochtend na de moord zegt ze tegen een buurvrouw dat Tjeerd dood is, verklaart die buurvrouw. Tjeerd is dan nog niet gevonden.

De rechter rekent Jessica het ‘leugenachtig’ verklaren zwaar aan. Jessica is die nacht in de buurt van Tjeerd geweest en moet hem gezien hebben, laat Google zien. Ze heeft hem niet gebeld terwijl ze hem zou zoeken, ze heeft gelogen over het uitzetten van haar telefoon, over de terugreis en over de periode daarna. De rechter: ‘Zij heeft volgens een vooropgezet plan (Tjeerd, red.) naar de Bûterwei laten komen, heeft hem daar ontmoet en is met hem het weiland ingelopen, waar hij vervolgens op gewelddadige wijze om het leven is gebracht.’

De advocaat van B. heeft na de uitspraak hoger beroep aangetekend. Hij eiste eerder vrijspraak.